Бұл мәселеде бірлік керек
Қазкенов Бағдат Айтөреұлы
«Шарайна» газеті, 22.11.2013 жыл
Қазақ қоғамын қазіргі күні діни ахуал толғандырып отырғаны жасырын емес. Әртүрлі діни ағымдардың насихаты белең алып, жастарды Ислам дінінің асыл жауһарларынан адастыруда. Ұлы Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с) салып кеткен Ислам дінінің тура жолын бұрмалаушылардың әсерінен кейбір жастар дін жайында қарама-қайшы пікірлер айтып жүр.
Бүгінгі таңда мемлекетімізде өзекті де өткір тұрған дін мәселесі кім-кімді болмасын ойландырып отыр. Исі мұсылман бауырларымыздың, әсіресе, қазақ жастарының соқыр сенім мен жалған ақпараттың құлы болуы ертеңгі болашағымызға өз көлеңкесін түсірері хақ.
Ислам дінінің асыл құндылығын ел арасында түсіндіру мақсатында Қазақстан Мұсылмандар Діни Басқармасының шақыртуымен қазақ жеріне келген Египеттегі «Әл-Азхар» университетінің ұстазы, шейх Ибрахим Хамдулла Хафиз Мұхаммад Жезқазған, Сәтбаев қалаларында болып, бірнеше кездесулер өткізді.
Соның бірі – Балмағамбет Балқыбайұлы атындағы орталық мешітте өткен БАҚ өкілдерімен жүздесу.
Шейх кездесу барысында тілшілердің сұрағына жауап беріп, еліміздің төңірегінде туындап тұрған мәселені шешу жолында қандай қадамдар жасау қажеттігін ортаға салды.
Журналист: Дәстүрлі емес діндердің Исламға қарама-қайшылығына тоқталсаңыз.
Шейх: Бүгінгі таңда, жасыратыны жоқ, дәстүрлі діннен бөлек әртүрлі біздің салт-санамызға, дәстүрімізге сай келмейтін ағымдар кең етек жайды. Әсіресе, қазақ жастарының арасында осындай жалған ағымның құрбаны болудың үш себебі бар. Бірінші себебі – уахабизм мен сәләфизмнің жетегінде жүрген мұсылман бауырларымыз Пайғамбарымыздың алтын тізбегінен білім алмағандардан дәріс алуы. Яғни, олардың ұстанып отырған бағыттары Пайғамбарымыз ұстанған наным-сеніммен ұштаспайды.Ал, екінші себебі – имамдардың мәселеге оң көзбен қарауы байқала қоймайды. Жалпақ тілде жеткізер болсақ, имамдарда еріншектік басым. Имамдар Ислам дінін мешіттерде арнайы сабақтарда түсіндіруі қажет. Адам рухани азғындыққа бой ұрғанда білім іздейді. Ал, рухани байлықтан жұтағандарға дәстүрлі дін мен дәстүрлі емес діндердің ара-жігін ашып айтатын, түсіндіретін имамдар болмағандықтан, жат ағымның жетегінде кетті. Үшінші бір себебі – үкіметтің де бұл мәселеге бей-жай қарап отырғаны сезіледі. Біздің елімізде де осындай күрделі мәселе орын алды. Үкімет тарабы бұл мәселеге салғырт қарамауы керек. Егер де жат ағымдағы топтар шығып жатса олармен тығыз жұмыс жүргізілсе, мәселенің оңай шешілетіні анық. Мұндай мәселеде бір елдің идеологиясы жатады. Сол елдің идеологиясын тарату тұрғысына келгенде топтар жұмыс жасайды. Қомақты қаржылар да құйылады. Ендігі уақытта осындай топтардың жат насихатына тосқауыл қою үшін мемлекет бір жұдырық болып қарсы тұруы ләзім. Сонда ғана бөтен ағымның, бөтен мемлекеттің идеологиясымен жастардың санасы уланбайды. Қайта, Пайғамбарымыздың алтын тізбегіне мойын ұсынып, дәстүрлі діннен алшақтамайды. Қайталап айтамын, өз бетінше ілім алып, дінді насихаттаған адамнан дәріс алудың соңы өкінішке алып барады. Дәл осы топтардың ислам дініне қарама-қайшылығын тыю үшін бірігіп жұмыс жасау қажет.
Журналист: Жастардың басқа бағытқа кетпеуі үшін қандай жұмыстар атқарылуы қажет?
Шейх: Ең бірінші ақпараттық құралдарда дәстүрлі дін жайында көп мәліметтер айтылуы керек. Егер де дінге бет бұрып, ниет етемін деп шешсеңіз мешіттің имамдарына, ұстаздарға барып дәріс алыңыз. Дұрыс бағыттағы бейнежазбаларды тыңдаған абзал. Имамдармен қатар, БАҚ саласының өкілдері де діннің асыл құндылығын жариялаудан тартынбағаны жөн. Неғұрлым дұрыс бағытта ақпараттандырылса адамдар теріс бағыттағы жолды ұстанбайды. Мешітке келген жамағатқа имам дәстүрлі дінді түсіндіріп бергені дұрыс. Мемлекет, имамдар, БАҚ бірлесіп жұмыс жасап, ақ пен қараның ара-жігін ашып айтып отырса, халық өзге жат ағымның теріс пиғылының дұрыс еместігін түсінеді. Кейбір азаматтар имамдардың айтқанын теріске шығарып, оның айтқанымен келіспей жатады. Осы тұста үкімет те имамдарға қолдау білдіріп, дәстүрлі Ислам дінінің қоғамымызда нықтап орын алғанын, осы дін біздің дәстүрімізбен біте қайнасып жатқанын ұғындырса жат ағымның сөздерін қабылдамайды.
Журналист: Бүгінгі бейбіт заманда мақсат-мүддесі түсініксіз жағдайда өзге елдің аумағында жүрген қазақ жастары жайындағы ой-пікіріңізді ортаға салсаңыз
Шейх: Жиһад араб тілінен аударғанда күш-жігер деген мағынаны береді. Араб тілінде белгілі бір нәтижеге, мақсатқа жету үшін, яки бір істі істеу үшін бар қажыр-қайрат пен ынта-жігерді жұмсау, тырысу, күресу деген мағыналарды білдіреді. Жиһадты қару алып соғысу деп біржақты түсінуге болмайды. Соғыс тұрғысындағы жиһадты алсақ, оның өзінің шарттары бар. Осы шарты табылғанда ғана барып шыбын жаныңызды Отаныңыз үшін, отбасыңыз үшін қиясыз. Жалған ұранмен қолға қару алып нақақтан нақақ біреуді жазым қылу не өзін-өзі жазым қылуға шариғатта қатаң тыйым салынады. Ислам дінін таратып, насихаттау үшін ұлы ғалымдар қаншама тосқауылға ұшырады. Кейбір елдер олардың бұл насихатына қарсылық білдірді. Олар Ислам дінін дәріптеу мақсатында күш-жігерлерін аямады. Біз осыны жиһад деп толық айта аламыз. Ал, қазіргі күні жалған ұранның жетегіне еріп шекара асқан жастардың мақсаты анық емес. Өйткені, ол жақта жиһад жоқ. Жиһад тек дипломатиялық қатынастардың деңгейінде жүзеге асады. Елбасы соғыс жүріп жатқан елге қосымша күш беру үшін рұқсат бергенде ғана жиһад болып есептеледі. Топ ішінен басшы сайланып, шекарадан өтіп жиһадқа кеттік деу өте қате пікір.
Сұхбатыңызға рахмет!
***
Ойланайық, бауырлар!
Бағдат Қазкенов
«Шарайна» газеті, 24.07.2015 жыл
Қазақ қазақ болғалы бері не қиямет қайғыны көрмеді десеңізші?! Арғы тарихты ақтарып айтпағанның өзінде Кеңестік дәуірдің тұсында дін мен тіл үшін қуғынға түсіп, ұлтын ойлап ет жүрегі езіліп, еміренген талай нар тұлғаларымыз көмусіз қалды.
Жүрегі «қазақ» деп соққан сол тұлғалардың ұрпағы бүгінде хақ дін мен жат діннің арасын айырмай адасып барады. Адасқаны емес пе, туған әкесі мен анасын, Отанын сатып, кемелді келешегін тұмандатып, кәпірлермен соғысамыз деп шекара асып жатқандығы…. Одан арғы тағдыры бір Алланың қолында.
Ата-ананы, туған-туысты жан-жағындағы таныстарына қарабет қылып, айрандай ұйып отырған отбасының шаңырағын ортасына түсі¬рген мұндай жат ағымның идеологиясына ұлттық құн¬дылықтарымызбен тойтарыс берудің өзі әлсіз болып тұр.
Ұлттық құндылық¬тары¬мызды, ата-баба салған сан ғасырлық дәстүрлі құнды-лықтар мектебін білмей жатып, мешіт имамдарынан дә¬ріс алмай тұрып, жолында кезіккен біреудің жымысқы идеологиясын санаға сіңірген ұрпақтың кезеңі келгенінен қауіптенетін сәт әлдеқашан туды.
Біздің кенді қаладан да отбасын алдап, шекара асып, мүлдем санаға кіріп-шықпайтын әрекеттердің ортасында жүріп «Біз ислам дініне бағынбаған кәпірлерді жер бетінен жойып, исламдық халифат құрудамыз» деп езеуреп жүргендердің ша¬ри¬ғатымызда имамның, (мем¬лекет басшысының) рұқсатынсыз соғысқа шығуға тыйым салынғанын білмегендігін, діни сауатының шала-шарпылығын байқатады.
Әлемдік ақпарат арналары мен ғаламторды шуылдатқан Сириядағы 150 қазақстандықтың бүгінде саны өсіп жатыр. Отбасы, бала-шағасымен кеткендердің де қатары молаюда. Өмірге енді келіп, жақсылықтан нәр алуға тиісті бүлдіршін жауыздықтың ортасында жүр. Олардың арғы тағдырын ойлаудың өзі денеңді түршіктіреді.
Ал, соңғы мәліметтерге қарасақ, ИШИМ (Ирак жә¬не Шам ислам мемлекеті) өздеріне жақтас ретінде әйелдер қауымынан да қол жинауда. Оның түпкі негізінің қайда жатқандығы тағы да белгісіз.
Сириядағы қазіргі жағдайда теріс пиғылды ради¬калдық ағым¬дар исламдағы жиһад сөзін пайдаланып, қол астын¬дағыларын сол жерге соғысқа аттандыруда. Негізі бір елдің ішкі шаруасына араласуға ешкімнің құқы жоқ. Олардың өздерінің пәтуа беретін ресми діни басқармасы және мүфтилері мұсыл-мандардың арасында болып жатқан қақтығысқа от салмай татуластыруы тиіс. Өйткені, мұсылмандар бір-біріне зиян бермеуі керек. Ол жайлы Пайғамбарымыздың (Алланың оған сәлемі мен игілігі болсын) көптеген хадис-тері бар. Соның бірі: «Мұсылманды сөгу – пасықтық, ал оны өлтіру – күпірлік» деген (Муслим риуаяты). Және де: «Мұсылман мұсылман бауырына қару көтерсе, онда ол екеуі де тозақ отында», — деген. Сонда жанындағылары: «О, Алланың Елшісі! Өлгеннің кінәсі неде?» дегенде, ол (Алланың оған сәлемі мен игілігі болсын): «Ол оны да өлтіргісі келген еді», деді (Бұхари, Муслим риуаяты).
Осыған орай, жиһад елді басқарып отырған басшының рұқсаты және дін істерін басқарып отырған діни басшылар мен ғалымдардың пәтуаларымен іске асады. Ал, қазіргі жағдайда жи¬һадты өздері жариялап, өзге мұсылман бауырының өлімін мойнына жүктеп жүрген жерлестеріміздің әрекетін қай санамызға салып екшемекпіз?
Әбу ханифа мазхабымен ұлттық бітім-болмысымыз, дәстүріміз, салт-санамыз біте қайнасып кеткен 11 ғасырлық ата дінді көзге ілмей жүргендердің ұлттық сана-сезімін жат идеология әбден адастырып болды.
Біртұтас ұлт болуды көз¬деп отырған елімізде діни алауыздыққа жол жоқ. Бір заманда «Бөлінгенді бөрі жейді» деген қазақ, ел шетіне жау тисе «Абылайлап», «Қаптағайлап» бораған оқ¬қа кеудесін тосқан ер бабалардың ұрпағы бүгін¬де жат ағымның жетегіне еріп, өзгенің сойылын соғуға мәжбүр болды. Себеп көп. Оның салдарын болдырмаудың амалы қандай? Дәрменіміз құр уағыз айтудан әрі аспай отыр.
Біз бір шаңырақ астында ұлттық жарасымы молынан пішілген мемлекет боламыз десек, ұлттық болмысқа қауіп төндіретін жат ағымдарға бірлесе тосқауыл қоюымыз керек, өйткені, ол түбінде ұлттық қауіпсіздікке әсер етпей қоймасы анық.
Сондықтан да Алланың ақ жолынан таймай, мемлекет және дін басына бағынып, тату-тәтті тіршілігімізді мән-мағынасыз жолға сарп етпей, келер ұрпағымыздың өз елінде бейбіт аспан астында өмір сүруіне жағдай жасайық. Ойланайық, бауырлар!
Бағдат Қазкенов.
***
Ұлттық болмыс – зайырлы қоғамның құндылығы
Бағдат Қазкенов
«Шарайна» газеті, 22.05.2015 жыл
Бүгінгі қоғамда туындаған қандай мәселенің болмасын мемлекет дамуына, оның тұрақтылығына кері әсерін беретіні даусыз. «Жер астынан жік шықты, екі құлағы тік шықты» деген мақал бар қазақта. Міне, сондай жіктің бірі – діни талас-тартыс. Әрине, бұл мәселе бір күнде ғана туындаған жоқ. Сан ғасырлар бойы әр ұлттың өзі ұстанған дінін насихаттауда кедергілер де болды. Ұлы пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с) ислам дінін иісі мұсылман жамағатына таратуда да талай теперіш көрді. Алла елшісі әмірінің өзіне берген жарлығымен ислам дінінің қанат жайып, іргесін тіктеуге бар күшіне салды. Қазақ ұлтының рухани бай мұраларымен астасып, салт-дәстүрмен сіңісіп кеткен ислам дінін бүгінде кейбір ағымдардың жетегінде кеткендер бұрмалап, қазақтың бар болмыс бітімін жоққа шығаруға тырысуда. Соның әсері болса керекті, кейбір жастарымыз ұлттық құндылықтардан бойларын алшақ ұстауға дағдылануда. Бұл кеселдің алдын алу өзін зайырлы мемлекет деп таныған қазақстандық қоғам үшін өте маңызды мәселеге айналып тұр. Жақында осы мәселелердің түп қазығы қайдан шықты, ұлттық болмысты сақтаудың жолдары қандай, жас буынды ұлттық болмыстан ажыратып алмау үшін қандай шаралар қолға алынуы қажет деген мәселелер көтерілген ауқымды шара ұйымдастырлды. Сананы селт еткізген семинар Қалалық әкімдік пен былтырғы жылы ашылған діни сенім сұрақтары жөніндегі орталықтың ұйымдастыруымен «Қазіргі діни ахуал жағдайындағы дәстүрлі құндылықтар және ішкі тұрақтылық мәселелері» тақырыбында №16 орта мектептің қабырғасында үш күндік семинар және Ш.Ділдебаев атындағы Кеншілер сарайында республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция өтті. Қала мектептеріндегі дінтану негіздері пәнінің мұғалімдері, ақпараттық-насихат тобының мүшелері мен мешіт имамдарына арналған семинарда ҚР Мәдениет және спорт министрлігі жанындағы Дін мәселелері жөніндегі ғылыми-зерттеу және талдау орталығының қызметкерлері дәріс оқыды. Семинардың бірінші күні дінтанушы, орталықтың исламды зерттеу бөлімінің басшысы Мұқан Исахан «Қазақстан Республикасындағы діни ахуал: жай-күйі және өзекті мәселелері», «Қазақстан тарихындағы ислам дінінің таралу үрдістері және даму кезеңдері» тақырыбында кеңінен ақпарат берсе, орталықтың ғылыми хатшысы, философия ғылымдарының кандидаты Аслан Омаров «Қазақ халқының рухани қайраткерлерінің діни көзқарастары. Дәстүрлі қазақ мұсылмандығы, әлемдік діндерге тән ортақ құндылықтар» жайында дәріс оқыды. Орталықтағы исламды зерттеу бөлімінің бас ғылыми қызметкері Мәрлен Мүслімов діни экстремизм мен терроризм идеологиясының ұлттық қауіпсіздікке қатері жайлы баяндамасында көпке ой саларлық құнды мағұлматтармен бөлісті. Осы күні орталық мамандары түрлі діни ағым жетегінде жүрген қала азаматтарымен, мешіт жамағатымен кездесулер өткізді. Семинардың екінші күні орталықтың Христиандық және Қазақстан үшін дәстүрлі емес діни ағымдарды зерттеу бөлімінің басшысы Галина Новикова қоғамда дау тудырып отырған жат ағымдарға жастардың еліктеу себептерін түсіндірді. Ал, орталық директорының ғылыми іс жөніндегі орынбасары, тарих ғылымдарының кандидаты Бекжігіт Баймаханов еліміздегі «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» 2011 жылы қабылданған заң турасында кеңінен ақпарат бере келе, мемлекет пен діннің арақатынасын құқықтық реттеу, конфессияралық келісім, татулық пен тұтастық төңірегінде ой қозғады. Рухани құндылықтардың жас буын үшін ақ пен қараны ажыратуда көп рөлінің зор екені айтылған семинарларда дәріс тыңдаушылар «Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы» заңына бірнеше өзгерістер енгізу туралы өз ұсыныстарын айтып, санада жүрген сауалдарға жауап алды. Яссауитанушы, филология ғылымдарының кандидаты, араб әдебиеті (құрантану) бойынша ғылым магистрі Айнұр Әбдірәсілқызының жетекшілігіндегі орталық қызметкерлері алғашқы екі күнде жиналған жұртшылыққа көп ақпарат ұсынды. Ал, семинардың соңғы үшінші күнінде орталық басшысы Айнұр Әбдірәсілқызы Қазақстандағы этноконфессиялық идентификация мәселесі, дін және дәстүр сұхбаты заманауи сын-тегеуріндер тақырыбымен қатар, дінтану білімінің жай-күйі және өзекті мәселелерін ортаға салды. – Жаһандану жағдайында тамырлана бастаған этноконфессиялық идентификация мәселесі бүкіл әлемдік қауымдастыққа жақсы таныс. Дегенмен бұл мәселе тұтастай алғанда жалпы халықтың, жекелей алғанда жастардың өміріндегі бетбұрыстық өзгеріс ретінде барлық қоғамдар үшін бірдей маңызды деуге келмейді. Әлемдік кеңістікте бірұлтты мемлекеттер жоққа тән екендігін ескерсек, этноконфессиялық идентификация мәселесін күн тәртібіне шығару көп жағдайда дәстүрлі құндылықтарынан қол үзбеген және мемлекет құраушы ұлттардың ел өміріндегі орны салмақты қоғамдар үшін маңызды. Түбі бір түркі халықтарының мыңжылдықтар бойына рулар мен тайпалар, бертінде ұлттар мен ұлыстар болып, саралану үдерісі Еуразия кіндігінде орналасқан қазақ мемлекеттілігінің қалыптасуына алғышарт жасады. Қазақ халқы жеке ұлт ретінде тарих бетінде ХV ғасырдан бастап айшықтала бастағанымен туған топырағымызда жасаған сақтар мен ғұндардың, Көк Түріктердің, солар қалыптастырған даңқты Тұран өркениетінің заңды мұрагері болып табылатыны белгілі. Өркениетті ел ретінде бүгінгі қазақ, кешегі түркі жұрты өзінің дінге қатысты таңдауын жасаған болатын. Ол – ислам еді. Өйткені ұлтымыздың жан дүниесімен, рухани құндылықтарымен, табиғи сенімдерімен барынша үйлескен бірден-бір дін – ислам діні болды. Ғасырлар бойы халқымыздың болмысына сіңе отырып, ислам біздің бүгінгі бірегей мәдениетімізді құраған, мемлекеттілігімізді қалыптастырған ата дінімізге айналды. Дін мәселесін тіл мәселесінен бөлек қарастырмау керек. Тілді тірілтсек, дәстүрлі рухани құндылықтарды тірілтеміз. Дәстүрлі құндылықтар ұлттық болмысты, ұлттық мінезді тірілтеді. Қазақ өз мінезіне оралса, ешқашан шетін діни көзқарастарға бой алдырмайды. Себебі қазақ – мәмілегер (толерантты) халық. Дін мен дәстүр бірлігі – ұлт болашағының кепілі. Діни мүдде мен ұлттық мүдденің тоғысқан тұсы да осы. Дінаралық келісім мен мәдениеттер үндестігі аясында қол жеткізген ең басты жетістігіміз – жиырма үш жылдық ішкі тұрақтылық ең алдымен мемлекет құраушы қазақ ұлтының рухани тінінің беріктігіне байланысты қалыптасқаны белгілі. Елдік мүддені ту еткен халық ретінде ең алдымен діни-ұлттық бірегейлікке негізделген осы рухани тінді әлсіретіп алмауға күш салуымыз қажет, – деді Айнұр Әбдірәсілқызы. Санаға серпіліс беріп, діннің, ұлттық болмыстың мәселесін өз деңгейінде ашып, көпке ой салған семинар жұмысы үш күн дәріс тыңдаушыларға сертификат берумен тәмамдалды. Дәріс тыңдаушылар өз тараптарынан осындай кең ауқымда сұхбат жүргізіп, ненің жат ненің хақ екенін ұғындырған орталық қызметкерлеріне алғыстарын білдірді. Көптің көкейінде жүрген көп сауалға жауап табылды Үш күндік семинар барысында орталық басшысы Айнұр Әбдірәсілқызының қатысуымен өткен республикалық ғылыми-тәжірибелік конференцияда бүгінгі діни ахуалдың, рухани құндылықтардың жай-жапсары талқыланып, көптің көкейінде жүрген көп сауалға жауап табылды. Конференцияны қала әкімінің орынбасары Серік Имамбай ашып, жүргізіп отырды. Жарыссөзге шығып, баянадма жасаған орталық директоры Айнұр Әбдірәсілқызы, Христиандық және Қазақстан үшін дәстүрлі емес діни ағымдарды зерттеу бөлімінің басшысы Галина Новикова, Қарағанды облысы Діни бірлестіктер, діни оқу орындары, миссионерлермен және құқық қорғау органдарымен өзара іс-қимылды жүргізу жұмыстары жөніндегі бөлім басшысы Серік Тілекбаев, Б.Балқыбайұлы атындағы орталық мешіттің бас имамы Қондыбай қажы Әкбаров, қалалық діни сенім сұрақтары жөніндегі орталықтың басшысы Зәмзәгүл Қиянова ұлттық болмыс – зайырлы қоғамның құндылығы екендігін жетер санаға жеткізіп-ақ, баяндады. Залдағы тыңдармандар тарапынан конференция барысында да сауалдар мен ұсыныстар айтылды
Бағдат Қазкенов.
***
Қондыбай қажы Әкбаров Сәтбаев қалалық Балмағамбет Балқыбайұлы атындағы орталық мешіттің бас имамы: "Діни білімді тек қана мешіттен алу керек"
Бағдат Қазкенов
«Шарайна» газеті, 10.04. 2015 жыл
Соңғы кездері қалалық Балмағамбет Балқыбайұлы атындағы орталық мешіттің бас имамдық қызметіне келген азаматтардың дін саласындағы, мешіттің ісін жүргізуде кемшін тұстары табылып, көпшілік көңілінен шықпады. Шаһар ақсақалдары осы мәселені Қазақстан мұсылмандар діни басқармасы деңгейіне дейін көтеріп, өз аймағымыздың жөн- жоралғысын, әдет-ғұрпын ислам дінімен ұштастыра білетін жергілікті маман сұрап хат жолдаған болатын. Бас мүфти де ел ақсақалдарының сөзін екі айтқызбай, қасиетті Ұлытау жерінің тумасы Қондыбай қажы Әкбаровты орталық мешіттің бас имамы ретінде тағайындады. Содан бері де бір ай уақыт өтіпті. Жақында қаланың дін басы ретінде тағайындалған Қондыбай қажымен жолығып, жаңа имамның жаңа міндеттері жайлы сұхбаттасқан болатынбыз.
Журналист: – Қондыбай қажы Серікбайұлы, мешіт төңірегіндегі осыған дейінгі даулы мәселенің барлығы өзіңізге аян. Мына сәтбаевтық қалың мұсылман жұртшылығы «мешіттің тізгінін иманды имам алған шығар» деп қуанып жатыр. Қордаланған мәселелердің де түйіні бірте-бірте тарқатылып келе жатқан сыңайлы. Қазір сол мәселелерді шешуде қандай жұмыстар атқарылуда?
Имам: – Ассалаумағалейкум, құрметті туған-туыс, бауырлар! Әлбетте, туған жерге келіп, оның қай саласын өркендетіп, дамытуда өзінің өзегінен шыққан баласы үлесін қосып жатса нұр үстіне нұр емес пе?! Қала халқы, ақсақалдар маған үлкен сенім артып, мешіттің жұмысын жандандырады деп ниеттеніп отыр. Ол кісілердің сенімін ақтау жолында бар білім-білігімізді осындағы дін мамандарымен бірлесе отырып қызмет жасаймыз. Өткен іс өтті. Мен 2011 жылы Жезқазғанға өкіл имам болып келгенде біраз жұмыстар атқарылған еді. Алайда, бірнеше уақыттан соң атқарылған жұмыстар топан су шайқағандай жуылып, шайылып, дін саласында ешқандай жұмыс жасалмағанға теңеліп кетті. Сол Жезқазғандағы медресенің де адам көргісіз кейпінен арылтып, жөндеп, шәкірттерге бергеніміздің өзі үлкен сауап болды. Ал, қазіргі мешіттің төңірегіндегі дау-дамай басылып, жаңа міндеттер жолында бір кісідей жұмылып жатырмыз. Ислам дінінің негізгі қағидасы – барлық кісі мешіттен тәлім-тәрбие алуы керек. Мешіт ішіндегі жағдайды сыртқа, сырттағы жағдайды мешіт ішіне әкеліп, теріс-үгіт насихат жасап, сорпасын аласапыран етіп қайнатып жатса ауызбіршілігіміз, тұтастай ұйыған берекеміз қайда қалмақ? Сондықтан барлығымыз бір үйдің баласындай бір мақсат жолына ұйысып жатсақ ислам дінінің көркеюіне қосқан үлесіміз болар еді. Осы мешіттің тізгінін қолға алған аз уақыт ішінде мешіт жанындағы асхананы жалға алуға төленетін қаржыны банк арқылы төлеу режиміне көштік. Одан бөлек, асханадағы, мешіт ішіндегі төсеніштерді ауыстыру, тазалығына аса көңіл бөлу жұмыстары қолға алынып, айналасын абаттандырып, гүлдендіру мәселесін жоспарға қойып отырмыз. Іс-қағаздарын ретке келтіріп жатырмыз. Алдағы уақытта дінге бет бұрған жас намазхан бауырларымызды өзіміздің ислам дінінен алшақтамау мақсатында спорттық іс-шараларды ұйымдастырсақ па деген ниет те жоқ емес.
Журналист: – Өзіңізге аймақтың діни ахуалы бес саусақтай анық. Қаладағы дін мәселесі жөнінде, әсіресе жастардың имандылыққа бет бұрыс жасауына қандай ой айта аласыз?
Имам: – Мен еліміздің біраз аймақтарында имамдық қызмет еттім. Салыстырмалы түрде алып қарайтын болсақ, еліміздің өзге аймақтарындағы жастар хақ дін мен жат дінді ажырата біледі. Жезқазған өзге аймақтардан оқшау жатқандықтан болар, жастар көп нәрсені ғаламтордан іздеп, содан ілім алады. Жалпы алғанда біздің кейбір жастарымыз вакумда қалып қойды. Сол вакум шеңберіндегі өздері пір тұтатындардың айтқан сөзі дұрыс та өзгенікін жөн емес деп таниды. Әрине, барлығы бірдей шариғат жолынан тайып жатқаны жоқ. Қазақта «бір құмалақ – бір қарын майды шірітеді» деген сөз бар. Өзгенің айтқанына жүріп, айдауына көнгендердің теріс пиғылдары жанындағылардың да оң ісіне көлеңкесін түсіріп жүр. Құрметті сәтбаевтық жастар! Менің сіздерге қаланың дін басы ретінде айтар ақылым, ата-ананың көз жасына қалып, ислам дінін тері түсініп қабылдау бұл шариғатта жоқ нәрсе. Ата-анам намаз оқымады деп берген асын ішпей, бас тарт деген де хадисте жоқ. Сондықтан да ақ пен қараны, оң мен солды ажырату үшін ілімді ең әуелі мешіттен, имамдардан алу қажет. Бізде мешіт жанынан сауат ашу курсы жұмыс жасайды. Осында қазір 50-ге тарта бала білім алып жүр. Оның да жұмысын жандандырып, бір жүйеге келтіріп жатырмыз.
Журналист: – Сирия, ондағы джиһат мәселесі қазіргі күні біздің аймаққа өте ауыр жағдай әкелуде. Ертең мені бақытты етіп, аналық, әкелік парызымның өтеуін жасайды деп сенім артқан бір отбасының баласы, маған жан-жарым, баламның аяулы әкесі ретінде қамқорлық жасап, бауырларына қамқоршы болады деген кейбір жастардың отбасын ойран етіп, Сирияға кетуі бұл – нағыз адасушылықтың белгісі. Осы мәселе жөнінде не айтасыз?
Имам: – Ислам дініндегі көп хадистерді жеткізуші Әбу Хурайра деген сахабаның анасы ислам дінін қабылдамаған.Кәфір болған. Алайда, Әбу Хурайра анасына жақсы құрметпен қарап, оны сыйлаған. Пайғамбарымыздың қасында жүріп, көп ілім алған ол анасын бірте-бірте ислам дін ізгілікке, қайырымдылық пен адамгершілікке, бауырмалдыққа шақыратын дін екенін айтып, түсіндірген. Анасы одан кейін барып, ислам дінін мойындаған деген тарихи дерек бар. Жастар арасындағы мұндай мәселенің туындауы көп жағдайда Құран кәрім аяттарын толық біліп, меңгермегендіктен туындайды. Олардың арнайы ислам дінін насихаттайтын ұстазы жоқ. Сүйенетіні де ұстазы да ғаламтор болды. Ал, егер солардың шынай ұстазы болса оларға ислам дініндегі адал мен харамның, қайсысы адамгершілікке жататынын ұғындырып бере еді. Ұстазы жақсының - ұстамы жақсы боларын да қазақ айтып кеткен ғой. Сондықтан да джиһат деп шекара асқан жастардың болашақ тағдыры әрқайсымызды алаңдатып отыр. Жалпы алғанда ислам діні соғысқа үгіттемейді. Джиһат сөзінің бірнеше ұғымы бар. Ең әуелгі мағынасы өз нәпсіңе джиһат жасау. Осыны жастар сергек саналарына сақтай білсе деймін.
Журналист: – Құрметті бас имам, сұхбатыңызға рахмет! Алла ризашылығы үшін, ислам дінін көркейтіп, дамыту жолында жасаған әрбір ісіңізге береке тілейміз!
Сұхбаттасқан Бағдат Қазкенов.
***
Орталық бағындырар белес әлі алда
Бағдат Қазкенов
«Шарайна» газеті,10.04. 2015 жыл
Былтырғы жылдың 15-ші тамызында қалалық ішкі саясат бөлімінің жанынан құрылған Діни сенім сұрақтары жөніндегі орталық өз жұмысын әуелгіде дін мәселелері жөнінде жарияланған мақалаларға мониторинг жүргізуден бастады. Қазіргі таңда еншісін алып, қаладағы діни сұрақтар мен осы төңіректегі ахуалдың оң шешілуіне ықпал жасауды көздеп отырған орталықтың басшысы Зәмзагүл Қиянованың айтуынша, атқарар жұмыс шаш-етектен.
– Ішкі саясат бөлімінің аядай ғана бір бөлмесінен орын тепкен орталық жұмысы бүгінде қала басшысы Әнуар Омардың қолдауымен жанданып келеді. О баста «діни сауаты бар мамандар жоқ бұл орталықтың жұмысы күні ертең-ақ тоқырайды» дегендер де болды. Алайда, аймақтағы діни ахуалдың халі күрделі болғандықтан, өзімізге жүктелген міндет арқылы осы мәселені бір жағына шығару ниетінде тынбай еңбек етіп келеміз.
Біздің шаһарда діни ахуалдың түйткілді мәселеге айналып жатқан жасырын емес. Көп жастарымыз әртүрлі ағымдардың етегін ұстап, солардың сойылын соғып жатқан олардың санасына сіңген уытты қайтару үшін көп жұмыс атқаруды жоспарлап отырмыз. Орталықта 9 қызметкер бар. Оның сыртында ақпараттық үгіт-насихат жұмыстарын жүргізетін 17 адамнан құрылған топ жұмыс жасауда. Бұл топтың да жаңа мақсаттары айқындалып, топ мүшелеріне жауап міндеттер жүктелді.
Жақында осы ақпараттық үгіт-насихат тобының жұмысын жүйелеу мақсатында топ мүшелерімен жиын өтті. Топ құрамында дінтануышы ақсақалдарымыз, орталық мешіттің бас имамы, сондай-ақ, жат пен хақты айырып беретін мектеп ұстаздары мен БАҚ өкілдері бар.
Осы уақыт аралығында бірнеше мекеме, ұжымдармен, салафилік бағыт ұстанған кейбір азаматтармен олардың туыстарымен де кездесу өтті. Сирияға кетіп жатқан балалардың да ата-аналары хабарласып жатыр. Әрине, бұл бағыттағы кездесулер жабық күйде өтеді.
Жезқазған аймағы бойынша шаһарымызда бірінші болып жұмыс бастаған орталық республикалық деңгейдегі дінтанушылармен, теологтармен тығыз қарым-қатынас жасауды жоспарға қойып отыр. Алдағы уақытта семинарлар, конференциялар ұйымдастырылып, топ мүшелері мен жалпы мұсылман жамағатының діни білімін жетілдірсек деген ой бар.
Мақсат – біреу ғана. Дінге бет бұрған жастарымызды сан ғасырлық ұлттық дәстүрімізбен астасып кеткен Имам ағзам Әбу Ханифа мазхабы шеңберінен шықпай, дұрыс жолда ілім алуға жағдай жасау, – дейді Зәмзагүл Ертайқызы.
Мақала авторынан: Бұл орталық қоғамдық сұраныс негізінде құрылып отыр. Айқын да анық мақсат-міндеті бар мекеменің апыл-тапыл басқан қадамы алдағы уақытта ширай түсіп, көп мәселенің күрмеуін шешуге ықпал жасайды деп сенеміз.
Бағдат Қазкенов.
***
«Жан-жақты білім болмай, істің мәні оңбас», - дейді жас теологтар
Бағдат Қазкенов
«Шарайна» газеті, 07.08.2015 жыл
Адам рухани құлдырауға түскенде азық болатын құндылық – білім. Ағартушылық және діни білімді ұштастыра білген ұлы ғұламаларымыздың дәуірінде тура жолдан адасушылардың қатары сирек болды. Ал, бүгінде ғылым мен жаңа технологияның дамыған заманында діни де, ағартушылық білімнің де маңыздылығы уыстан сусып барады. Соның салдарынан көп жастар діни сауатты ғаламтордан ашып, өзге елдің шейхын пір тұтып жүр. Бұлардың санаға сіңген уытын тек білікті дінтанушы мамандар мен теологтардың сапалы білімі ғана қайтармақ.
Былтырғы жылы құрылған қалалық дін мәселелерін зерттеу орталығына осы екі білімнің де қайнар көзіне қаныққан теолог мамандардың қажет екендігін орталық ашылған күннен бастап айтылған өзекті мәселе еді. Жақында орталық бұл мәселені де шешіп, қала әкімі Әнуар Омардың қолдауымен екі жас теологты қызметке алды.
Олжас Исмаилов – Жезді кентінің тумасы. Жезқазған қаласындағы №7 Қ.И.Сәтбаев атындағы лицейде білім алған. Ал, Фариза Тәжібекова Шет ауданы «Жарық» станциясында дүниеге келген. Ерлі-зайыпты жас маман – Алматы қалсындағы «Нұр-Мүбәрак» университетінің түлектері.
Олжас университеттің магистратурасын тәмамдаған.
Жас дінтанушы мамандармен бүгінгі діни ахуал төңірегінде сұхбаттасқан болатынбыз.
Журналист: – Елімізде дінтанушы мамандар даярлайтын «Нұр-Мүбәрак» университетінде кімдерден дәріс алдыңыздар деген сауалдан әңгімемізді өрбітсек.
Теологтар: – Бұл жоғарғы оқу орнында біз елімізге танымал Қайрат Құрманбаев, Рахмжан Әкімбеков, Мұхиден Исаұлы, Алау Әділбаев, Оралхан Сейдаманов сынды ұлағатты ұстаздармен қатар, «Әл-асһар» университетінің докторлары Махфуз Мухамад, Ридо Дақиқи, Ато Сымбати деген дінтанушылардан дәріс алдық.
Журналист: – Алматыда төрт жыл қатарынан ислам дінінің асыл құндылықтарына қанығып, ненің ақ, ненің қара екенін ой елегінен өткіздіңіздер. Ол жақтағы қазақ жастарының діни тұрақтылығымен біздің аймақтағы жастардың діни көзқарастарынан қандай айырмашылықты байқадыңыздар?
Теологтар: – Негізінен Алматы қаласы – жастар көп шоғырланған шаһар. Соған қарамастан, жастардың діни тұрғыдағы ой-пікірлері бір арнаға тоғысқан. Әуелгіде жат ағымның ығына жығылғандар да болды. Бірақ, дәл қазіргі сәтте алып шаһардағы жастардың көбісі жат ағым мен тура діннің ара-жігін ажырататындай жағдайда. Әрине, бұл аймақта дінтанушы мамандардың тапшылығынан тура жолға салып, жастарға бағыт-бағдар беретін имамдардан басқа мамандар болмады. Соның әсерінен діңге бетбұрыс жасаған жастарды әр ағымның «шолақ белсенділері» өз ығына жықты.
Журналист: – Аймақтағы ахуалдың жай-жапсарын бес саусақтай біліп отырсыздар. Жастардың діни сауатын ашуда кемшін тартып жатқан тұстар қайсы?
Теологтар: – Жастардың жат ағымның жетегіне еріп, өзге елдің азаматын өздеріне рухани көсем санап жүргендерінің басты себебі – діннен сауаттарының төмендігі. Ал, олардың сауатын ашуда кемшін тартып жатқан тұстар жеткілікті. Ең бастысы, дұрыс ақпараттың санаға сіңірілмеуі. Теріс ағымдағы азаматтар мен арадағы диалогтың әлсіздігі олардың күннен-күнге күшеюіне әкеліп отыр.
Журналист: – Алдағы мақсат-міндеттеріңіз қандай?
Теологтар: – Біздің қазіргі басты міндетіміз – жастармен жиі кездесіп, жеке-жеке сұхбаттасу. Олардың діни тұрғыдан сауатын ашып, басына түскен қиындығы болса соны шешуге бірлесе отырып жұмыс жасау. Рухани құндылықтарымыз қазақы тәрбиедегі ата-ананың рөлі турасында кең ақпарат беру. Осы сұхбатты пайдалана отырып, ата-аналарға, жастарға айтар тілегіміз бар. Құрметті қылықты қыз, ұлықты ұл тәрбиелеп отырған ата-аналар, замандастар! Егер де Сіздерді дін тұрғысындағы сұрақтар мазаласа орталыққа келіп, бізден тура жолды нұсқайтын дәрістерді тыңдауларыңызды сұраймыз.
Сұхбаттасқан Бағдат Қазкенов.
***
«ИШИМ»террористік ұйымы және оның төндіретін қаупі
Бағдат Қазкенов
Қазіргі таңда барша елдің арасында «ИШИМ» атауын естіген көпшілік «Бұл не ұйым өзі?» деп таңырқап жатады. Талай азаматтардың адасуына әкеліп соқтырп отырған бұл террористік ұйымның мақсат-мүддесі өздерінше ислам халифатын құрып, дүниежүзін бағындырамыз деген ойға саяды.
Қаламыздағы дін мәселелерін зерттеу орталығына жұмысқа орналасқан Жасұлан Нұрмұхан қарағанды мемлекеттік университетін биыл тәмамдаған жас саясаттанушы. Философия және психология факультетін ерекше үлгідегі дипломға аяқтаған жас маманның дипломдық жұмысында бүгінде әлемдік деңгейде террористік ұйым деп танылған «ИШИМ-нің» ұңғыл-шұңғылын зерттеген.
Бүгінгі сұхбатты біз осы ұйымның қайдан және қалай пайда болғаны турасында айтпақпыз.
Журналист: – Жасұлан, жалпы бұл ұйымның құрылуы өте қауіп төндіріп тұрғаны бесенеден белгілі. Неліктен бұл тақырыпта дипломдық жұмысыңды қорғадың?
Саясаттанушы: – Сауалыңыз өте орынды. Бұл тақырыпта дипломдық жұмыс жазуымының басты себебі – қазіргі таңда «ИШИМ-нің» әлемдік деңгейде дүрбелеңі көп елді әуре-сарсаңға салды. Әріге бармай-ақ, өз елімізден де ислам халифаты құрылып жатыр деген желеумен замандастарымыз шекара асып кетті. Мен бұл ұйымның дін атын жамылып ұлтаралық татулыққа сызат түсіретін теріс пиғылды жандардың әрекеті екендігін түсіндіру мақсатында осы тақырыпта ғылыми ізденіске бардым.
Журналист: – Жөн-ақ. Ал, осы тақырыпта ізденіске бара отырып қандай тың деректерді дипломдық жұмысқа пайдаландың және қалың көпшілікке бұл ұйымның қайдан шықанын, қысқартылып айтылып жүрген атауының қандай мағына беретіндігіне тоқталсаң.
Саясаттанушы: – «ИШИМ» (Ирак және Шам ислам мемлекеті) Ирак және Сирияда әрекет ететін ислам атын жамылған террористік ұйым.
15 қазан 2006 жылы «Ирак ислам мемлекетінің» құрылғандығы жайлы мәлімдеме жасалды. Бастапқы кезде «Әл-Каида» террористік ұйымының құрамдас бөлігі болған. 9 сәуір 2013 жылы өзіндік күш ретінде Башар Асад режиміне қарсы антиүкіметтік күштер тарапынан Сириядағы азаматтық соғысқа араласқаннан кейін бұл ұйым «Ирак және Сирия (Шам) ислам мемлекеті» (басқа нұсқаға сүйенсек «... және Леванта» - қазіргі таңдағы Сирия, Ливан, Палестина, Иордания, Израиль мен Мысырдың кейбір аймақтарын қамтитын территорияның атауы) деп атала бастады.
Бұл топ Ирактың солтүстік және батыс аймақтарына толыққанды шабуылды бастауымен 2014 жылы баршаға танымал болды. Радикалдар 1 ай ішінде бірнеше қалаларды бақылауға алды: 10 маусым олар Мосулды (үлкендігі жөнінен Ирактың екінші қаласы) басып алды, келесі күні – Тикритті, ал бірнеше күннен кейін Бағдадқа жақындады. Маусымның аяғында террористтер Сирияның солтүстігіндегі Алеппо қаласынан Ирактың шығысындағы Дияла провинциясына дейінгі жерлерді қамтитын өзіндік квазимемлекеттің құрылғандығы жайлы мәлімдеме жасады. 3 тамыз күні террористтер екі үлкен мұнай қорын бақылауға алды. Абу Бакр әл-Бағдади террористтердің басшысы «Халиф» болып жарияланды. Мемлекет болып жарияланғанын бірде-бір мемлекет мойындамаса да, «Ирак және Шам ислам мемлекеті» өзінің географиялық атауын алып тастады. Қазіргі таңда «ИШИМ» шариаттық басқару формасы бар «жартылай шынайы квазимемлекет» (жалған мемлекет) болып табылады.
«ИШИМ» содырлары бүкіл әлемге қауіп төндіріп тұр. Себебі бұл террористік ұйымның қатарында әлемнің түкпір-түкпірінен келген әлем елдерінің азаматтары жүр. Олардың басты мақсаты –өздерінің құрған «халифат» шекарасын ұлғайту. Осы мақсатқа жету жолында бұл ұйымның мүшелері өздерін де өзгені де аямайтыны анық. Бұл ұйымның басты ерекшелігі – заманауи технологиялармен жұмыс жасай білуінде. Заманауи технологияларды пайдалана отырып, адамдарды қатарларына қосу алдыңғы орынға қойылған. Сирия мен Ирак жерлерінде жасалған әскери қылмыстарынан кейін тұрғылықты жердің тұрғындары бастарын аман алып қалу мақсатында Еуропа елдеріне бас сауғалауға мәжбүр болды.
Журналист: – Бұл ұйымнан біздің елге де қауіп төніп тұрғаны анық. Осы тұрғыда жас саясаттанушы ретінде қандай ой айтасың?
Саясаттанушы: – Жасыратыны жоқ, Қазақстаннан, соның ішінде Сәтбаев пен Жезқазған қалаларынан Шам жеріне соғысқа аттанған азаматтар бар екені баршамызға мәлім. Алайда олардың саны жайлы ресми ақпарат жоқ. 2015 жылдың сәуір айында ғаламтор желісінде қазақтың қаракөз балалары жат елде соғыс өнеріне дайындалып, радикалды идеологияны сіңіріп жатқандығы жайлы бейнеролик жарияланды. Осы індеттің салдарының бірі ретінде қала тұрғындарының «джиһад» жолында «хижрат» жасаймын деген ниетпен бала-шағаларын алып, соғыс жайлаған жат елге барып орналасты. Қылмыскер адамды патшам деп мойындап, оған мойынұсынды. Бұл сұмдықтар айсбергтің беті ғана. Бұл мәселенің негізгі себебіне үңілсек, қала тұрғындарының діни салада білімінің төмен дәрежеде екеніне көзіміз жетеді. Осы тұрғыда білімсіздіктің кесірінен ұлттық құндылықтарымыздан ажырап, тарихымызды ұмытып, діни наным-сенімдеріміз лайланып, ата-бабадан бізге мұраға қалған ислам дінінен ажырап қалып, дін жөнінен оңы мен солымызды айыра алмайтын дәрежеге жеттік. Осыны пайдаланған арам пиғылды уағызшылар азаматтарымыздың санасын улап, қоғамдықбірлікке сызат түсіріп, қоғамда бүлік шығарды. Адамдарды ислам дінінен шошитын жағдайға жеткізді.
Журналист: – Бұл мәселені түбегейлі шешу үшін қайтпек керек?
Саясаттанушы: – Ұлт болып аталған індетке қарсы тұру мақсатында баршамыз бірігіп, «бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығаруға» міндеттіміз. «Ауруын жасырған өледі», демекші, бұл мәселеге көз жұма қарамай, қайта оны мойындап, баршаның назарын осы мәселеге аударуымыз қажет. Бірлесіп күресу арқылы біз радикалды идеологияға төтеп бере аламыз. Балаларымыздың назарын білім алуға, жетілуге, рухани дамуға, ұлттық мәдениетімізді бағалап, оны қастерлеуге тәрбиелеуіміз қажет. Сол арқылы біз қоғамда әр түрлі ауытқуларға қарсы «иммунитет» қалыптастыра аламыз.
Бұл ауруды емдеу арқылы ғана қоғамда бірлік, елімізде береке орната аламыз.
Сұхбаттасқан Бағдат Қазкенов.
